Co to jest udar / wylew?
Udar mózgu jest wynikiem nagłego lokalnego zaburzenia w zaopatrywaniu mózgu w tlen. Może być wywołany zamknięciem przepływu w tętnicy (udar niedokrwienny) lub uszkodzenia mózgu przez krwotok mózgowy (udar krwotoczny – powszechnie zwany wylewem).
Fundacja Udaru Mózgu opracowała akronim CZAS, aby łatwiej było zapamiętać objawy udaru mózgu. Udar pojawia się nagle, bez ostrzeżenia, dlatego NIGDY nie można lekceważyć takich sygnałów.
C – cięższa noga /ręka, zdrętwienie, osłabienie, paraliż
Z – zaburzenia widzenia – nagła utrata widzenia na jedno oko, dwojenie czy zamazanie obrazu
A – asymetria twarzy, opadnięta powieka, opadnięty kącik ust
S – spowolniona, zmieniona mowa, trudności z mówieniem lub rozumieniem mowy
Czy problemy z mówieniem dotyczą wszystkich dorosłych pacjentów po udarze / wylewie?
Mózg to dwie półkule, z których każda ma przypisane jej funkcje. Prawa półkula kieruje lewą połową ciała, a lewa – prawą połową. Ośrodki mowy znajdują się w lewej półkuli mózgu. Według statystyk ok. 80% udarów mózgu towarzyszą zaburzenia komunikacji pod postacią afazji lub dyzartrii..
Z jakimi trudnościami w mówieniu borykają się dorosłe osoby, które przeszły udar / wylew?
Afazja to zaburzenia mowy wyniku uszkodzenia mózgu – głównie struktur korowych lub podkorowych półkuli dominującej dla mowy. U osób praworęcznych półkulą dominującą dla mowy (rozumienia, mówienia, pisania, czytania) jest półkula lewa. U osób leworęcznych dominacja półkulowa może być różna. W przypadku dyzartrii chory prawidłowo programuje mowę, ale jest ona bełkotliwa, niezrozumiała ze względu na trudności oddechowo-artykulacyjne. Często dołącza się dysfagia, czyli trudności w przyjmowaniu pokarmów, zwłaszcza podczas picia napojów.
Czym różni się logopeda od neurologopedy?
Logopeda to specjalista, który zajmuje się diagnozą, stymulacją rozwoju mowy, terapią zaburzeń oraz profilaktyką.
Neurologopeda (wymagana jest specjalizacja i kwalifikacje w postaci dodatkowych studiów podyplomowych) jest specjalistą od diagnozy i terapii zaburzeń mowy i języka wskutek uszkodzenia lub dysfunkcji ośrodkowego układu nerwowego. Pracuje na oddziale neurochirurgii, w poradniach przyklinicznych, szpitalach i poradniach psychiatrycznych lub ośrodkach rehabilitacyjnych. Specjaliści z tej dziedziny współpracują również z poradniami foniatrycznymi, logopedycznymi.
Jakie są cele terapii neurologopedycznej?
- minimalizowanie lęku przed mówieniem,
- trening językowy zwiększający samodzielność w życiu,
- przywracanie zdolności komunikacji językowej u pacjentów po urazach czaszkowo-mózgowych,
- usprawnianie mowy w przebiegu chorób demielinizacyjnych,
- motywacja do funkcjonowania w społeczeństwie w sposób aktywny,
- odbudowa funkcji językowych,
- usprawnianie komunikacji interpersonalnej,
- usprawnianie zaburzeń pragmatycznych u pacjentów po udarze prawej półkuli mózgu,
- usprawnianie zaburzeń połykania,
- dobór konsystencji pokarmów i płynów,
- instruktaż dla rodziny i opiekunów,
- stymulacja procesów poznawczych,
- reedukacja czytania, liczenia i pisania.
Czy są jakieś badania dodatkowe, które mogą być ważne z punkty widzenia diagnozy i rehabilitacji neurologopedycznej? Dlaczego diagnoza jest tak ważna?
Diagnozę neurologopedyczną stawia się w oparciu o specjalistyczne testy, które są dostosowane do występujących zaburzeń, wywiad z pacjentem i jego rodziną, a także dokładną analizę dokumentacji medycznej wraz z diagnostyką obrazową.
W trakcie badania dokonywana jest krótka ocena nerwów czaszkowych, biorących udział w procesie mowy oraz ocena wszystkich funkcji językowych (mowa spontaniczna, nazywanie, powtarzanie, rozumienie, czytanie, pisanie, kalkulia, praksja, gnozja, ciągi zautomatyzowane)
Jak wygląda przebieg rehabilitacji neurologopedycznej?
W terapii neurologopedycznej ważny jest czas oraz indywidualne podejście do pacjenta .Ważna jest stymulacja nadawania i odbierania mowy, dialogu, mowy opowieściowej, reedukacja pisania i czytania. Konieczna jest stymulacja procesów poznawczych oraz stymulacja polisensoryczna. Ważne jest ćwiczenie pamięci, myślenia, orientacji przestrzennej, usprawnianie uwagi i koncentracji oraz reedukacja rysowania, pisania i czytania.
Co to jest platforma Toker?
Platforma Toker to pierwszy w Polsce interaktywnego i multimedialnego programu logopedycznego wspomagającego rozwój mowy u dorosłych zaburzeniami mowy i komunikowania się: po przebytym udarze mózgu, w stwardnieniu rozsianym (SM), czy przy chorobach neurozwyrodnieniowych (takich jak choroba Parkinsona, choroba Alzheimera i in).
Czy w spotkaniach z neurologopedą może uczestniczyć rodzina chorego?
To zależy. Z pewnością ważny jest instruktaż dla rodziny jak z chorym pracować w domu. Najczęściej na zajęciach pacjent pracuje lepiej sam, nie mając presji bliskich oceniających jego postępy. Kiedy rodzina jest ze sobą blisko, wiele informacji jest przekazywanych pozawerbalnie, niejako zwalniając z pracy pacjenta, który czuje się zrozumiały i zaopiekowany i nie ma motywacji, aby wykonywać żmudne ćwiczenia. Czasem, u niektórych pacjentów więcej może zdziałać ukochany członek rodziny czy przyjaciel i wówczas zajęcia
W jaki sposób rodzina może wspierać chorego w doświadczanych przez niego trudnościach w mówieniu? Jakich błędów najlepiej jest unikać?
Chory potrzebuje pomocy, a nie wyręczania. Można grać w proste gry planszowe, memo, domino, chińczyka, układać klocki wg wzoru, gry typu Smart Games, gdzie należy dopasować układankę wg wzoru, kolorować, wycinać, ugniatać masy plastyczne, wykonywać proste prace domowe.